پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,876,112 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,235,209 |
تمدّنِ اخلاقیِ برساختی در فلسفه‌یِ مالک بن نبی و لوازم مترتّب بر آن | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 شهریور 1404 اصل مقاله (625 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2025.387124.1757 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه نظری* 1؛ مجید زمانی علویجه2؛ احمد فاضلی3 | ||
| 1دانشجوی دکترای فلسفه اخلاق دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکترای فلسفه اخلاق دانشگاه قم. | ||
| 3دانشیار گروه اخلاق دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| این مقاله به بازخوانیِ انتقادیِ اندیشه‌یِ تمدنیِ مالک بن نبی می‌پردازد و می‌کوشد نشان دهد که او چگونه از رهگذرِ نقدِ مبانیِ پیش‌فرض‌شده‌یِ تمدنِ غربی، افق‌هایی نو برای بازسازیِ تمدنِ اسلامی می‌گشاید. مسأله‌یِ اصلی آن است که به‌زعمِ بن نبی، تمدنِ غربیْ حقیقتی جهان‌شمول و فرااُمّتی را مسلم می‌انگارد و آن‌گاه، تجلّی تمدنیِ خود را صورتی کامل از آن حقیقتِ مطلقِ جهان‌شمول می‌بیند. اما، در نقطه‌یِ مقابل، بن نبی براین باور است که حقیقتْ امری است مقیّد، موقعیت‌مند، و مبتنی بر ساختارهای جمعیِ هر امت؛ حقیقتْ اطلاق‌ناپذیر است و هیچ قومی را نمی‌توان مالکِ تمامیتِ آن دانست. این پژوهش با روشِ تحلیلی-تطبیقی و بر پایه‌یِ داده‌هایِ کتاب‌خانه‌ای سامان یافته و با بهره‌گیری از تکنیکِ تحلیلِ مضمونی، در پیِ استخراجِ مؤلفه‌هایِ کلانِ اندیشه‌یِ تمدنیِ بن نبی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بن نبی، روحِ حاکم بر هر امت و فرهنگِ ساری در آن را، عاملِ سازنده‌یِ حقیقتِ قومی می‌داند. براین بنیاد، مسلمانان را به ساختِ تمدنی متناسب با ظرفیت‌ها، سلایق، و تمایزاتِ وجودیِ خویش فرا می‌خوانَد. در سپهرِ اخلاق، دستگاهِ فکریِ او به‌سویِ نوعی «وظیفه‌گراییِ امّت‌مدار» میل می‌کند که در آن، تکلیفِ اخلاقی، نه از عقلِ فردی، بل‌که به‌واسطه‌یِ ضمیرِ جمعیِ امت، برعُهده‌یِ فاعلِ اخلاقی نهاده می‌شود. در این هندسه‌یِ تمدنی، تقدم با جنگ است نه صلح؛ چرا که هر تمدنی، برای صیانت از تعیّنِ خویش، ناگزیر از ستیزی دائمی با دیگر تمدن‌هاست. هم‌چنین، با التزام به این چارچوب، دین و سیاست، چنان درهم‌تنیده می‌گردند که اخلاق تابعِ شریعت می‌شود و اعتبارِ جهان‌شمولِ حقوقِ بشرِ غربی زیرِ سؤال می‌رود. در نتیجه، هر امتی، خود را مُحق می‌داند که دستگاهِ حقوقی‌ای متناسب با هویت و تمدنِ خویش بنیان نهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مالک بن نبی؛ تمدّنِ اسلامی؛ اخلاقِ وظیفه‌گرا؛ موقعیت‌گرایی؛ حقوقِ بشر؛ اصالتِ جنگ | ||
| مراجع | ||
|
آملی، سید حیدر (1393). جامع الأسرار ومنبع الأنوار. تهران: علمی و فرهنگی.
ابنِ عربی (بی‌تا). الفتوحات المکیّة. بیروت: دار صادر.
ابنِ عربی (1946م). فصوص الحکم. تعلیقات ابوالعلا عفیفی. قاهرة: دار احیاء الکتب العربیة.
بن نبی، مالک (1401ق). الصراع الفکری. دمشق: دارالفکر.
بن نبی، مالک (2000م). القضایا الکبری. دمشق: دارالفکر.
بن نبی، مالک (1969م). إنتاجُ المستشرقین و اثره فی الفکر الإسلامی الحدیث. بیروت: دار الإرشاد.
بن نبی، مالک (1971م). شروط النهضة. لبنان: مجلة الفکر الإسلامی.
بن نبی، مالک (2002م). مشکلة الأفکار فی العالم الإسلامی. بیروت: دارالفکر المعاصر.
بن نبی، مالک (1420ق). مشکلة الثقافة. دمشق: دارالفکر.
بن نبی، مالک (2005م). من أجل التّغییر. دمشق: دارالفکر.
جدعان، فهمی (1988ق). أسس التقدم عند مفکری الإسلام فی العالم العربی الحدیث. الأسکندریة: دار الشروق.
حنفی، حسن (1401). الاهیاتِ اسپینوزا، ترجمه و تعلیقه‌یِ مجید زمانی و حسین فرهادی. تهران: نگاه معاصر.
ذاکرزاده، ابوالقاسم (1391). فلسفه‌یِ هگل. تهران: الهام.
راچ، لئو؛ (1395). عصر ایدئالیسم آلمانی. ترجمه‌یِ مسعود حسینی. تهران: حکمت.
زمانی، مجید (1403). حکمتِ متعالیه‌یِ تحلیلی؛ بنیادگذاریِ متافیزیکِ ظهورشناختی. تهران: نگاهِ معاصر.
سالاری، سعید و همکاران (1398). چیستیِ فرهنگ و الزاماتِ بازسازیِ آن از منظرِ مالک بن نبی. مطالعاتِ تاریخِ فرهنگی (42): 71-90.
سید قطب. (بی‌تا). خصائص التصور الإسلامی و مقوّماته؛ الأسکندریة: دار الشروق.
فنائی، ابوالقاسم. (1394). اخلاق دین‌شناسی؛ تهران: نگاه معاصر.
کاظم‌بیگی، محمدعلی و همکاران (1399). تبیینِ روشِ مالک بن نبی در حصولِ معرفتِ اجتماعی. (1399). مجله‌یِ روش‌شناسیِ علومِ انسانی. شماره‌یِ 103. ص 73-84.
کانت، ایمانوئل. (2015م). (الف). فکرتِ یک تاریخِ جهان‌شمول در غایتی جهان‌وطنی. ترجمه‌یِ باقر پرهام). آمریکا: آموزشکده توانا.
کانت، ایمانوئل. (2015م) طرحی به‌سویِ صلحِ ابدی. ترجمه‌یِ باقر پرهام. آمریکا: آموزشکده توانا.
کَنت، إیمانویل. (2008م). نقد العقل العملی. ترجمة غانم هنا. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
مصلح، علی‌اصغر. (1395). هگل. تهران: انتشاراتِ علمی.
مهرنیا، حسن و زمانیِ علویجه، مجید. (1399). منطقِ هگل به‌مثابه‌یِ روشی معرفت‌شناختی‌ـ‌وجودشناختی برایِ یگانه‌گردانیِ اندیشه و وجود. منطق‌پژوهی. 2(11)، 251-271.
میرزایی، محمدعلی و همکاران (1399). درآمدی بر الهیاتِ سیاسیِ تمدنی در اندیشه‌یِ مالک بن نبی. نشریه‌یِ علومِ سیاسیِ دانشگاهِ باقرالعلوم. شماره‌یِ 90. ص 101-125.
میرزایی، نجفعلی (1393). بررسیِ کلیِ مفاهیمِ پایه‌یِ تمدنِ اسلامی در اندیشه‌یِ مالک بن نبی. مجله‌یِ نقد و نظر. شماره‌یِ 74. ص 88-116.
نوتزو، آنجلیکا؛ (1402). مواجهه‌ای نامتعارف با منطقِ هگل. ترجمه‌یِ حسین نیکبخت. تهران: ققنوس. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 77 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 43 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب