پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,876,107 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,235,202 |
نقش مدینه فاضله در اکتساب فضیلت اخلاقی نزد فارابی | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 شهریور 1404 اصل مقاله (620.48 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2025.394618.1789 | ||
| نویسندگان | ||
| فائزه حاجی‌حسینی1؛ مصطفی زالی* 2 | ||
| 1دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد فلسفه، گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران | ||
| 2گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| فضیلت نظری محوری‌ترین فضائل از دیدگاه فارابی بوده و در میان فضائل چهارگانه که از جمله این فضائل، می‌توان به فضیلت اخلاقی اشاره کرد، نقشی بنیادین دارد. اما کسب فضائل اخلاقی، منوط به فرض اختیار انسانی است به گونه‌ای که فارابی عمل نیکی را که به نحو اتفاقی از فاعل انسانی صادر شود، خالی از فضیلت معرفی می‌کند. در عین حال، در نظام اندیشه فارابی اکتساب مبادی نخستین عقلی را نمی‌توان در دایره اختیار و انتخاب تمامی انسان‌ها دانست. به این ترتیب تحصیل فضیلت برای همگان ممکن نخواهد بود. این پژوهش، با بررسی انواع مختلف فضیلت در فلسفه فارابی و تبیین جایگاه مقدم و محوری فضیلت نظری، و با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به بررسی این مسئله می‌پردازد که آیا با نظر به وابستگی سایر فضایل به فضیلت نظری و غیراختیاری بودن اکتساب مبادی فضیلت نظری، امکان تحصیل فضیلت اخلاقی برای انسان همچنان محفوظ می‌ماند؟ پاسخ به این پرسش از خلال واکاوی نقش دو عامل فطرت و عقل فعال در فرآیند اکتساب فضائل نظری، به عنوان دو مانع اساسی در برابر مسئله امکان تحصیل فضیلت دنبال می‌شود؛ به گونه‌ای که با اذعان به تفاوت‌های طبیعی انسان‌ها در زمینه فطرت و میزان بهره‌مندی از عقل فعال، همگان نمی‌توانند با تکیه بر اختیار و توانایی‌های فردی از فضیلت بهره‌مند شوند. در نهایت با طرح خوانشی سیاسی از مفاهیم اخلاقی چون فضیلت و سعادت، و با ارجاع به جایگاه حاکمیت و نقش آن در تعلیم، تربیت و قانون‌گذاری مبتنی بر عقل نظری و عملی، پاسخ می‌یابد؛ به گونه‌ای که این مانع طبیعی از مسیر نظم مدنی رفع می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فارابی؛ فضیلت؛ اخلاق؛ اختیار؛ فطرت؛ عقل فعال؛ مدینه فاضله | ||
| مراجع | ||
|
بحرانی، مرتضی (۱۳۹۶) تحلیلی بر ضرورت و امتناع مدینه نزد فارابی، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، دوره ۷، شماره ۲، ۱۵۵-۱۷۳.
بهارنژاد، زکریا (۱۳۹۲)، فضیلت از دیدگاه فارابی، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، دوره ۱۳، شماره۳، ۱۱۷-۱۴۶.
تورانی، اعلی؛ عمرانیان، سیده نرجس؛ مرتضوی، ام البنین (۱۳۹۱) رابطه سعادت و سیاست از دیدگاه فارابی، آموزه‌های فلسفه اسلامی، دوره ۷، شماره ۱، ۱۰۷-۱۲۰.
جهانی، جیرار (۲۰۰۲ م.) موسوعه مصطلحات الکندی و الفارابی، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
داوری اردکانی، رضا (۱۳۸۲) فارابی: فیلسوف فرهنگ، تهران: نشر ساقی.
رستمیان، محمدعلی (۱۳۹۵) نقش فطرت و جامعه در نیل به فضایل اخلاقی از دیدگاه فارابی، پژوهش‌نامه حکمت و فلسفه اسلامی، دوره ۴، شماره ۶، ۸۳-۱۰۲.
سیاح، علی؛ مصطفوی، شمس الملوک؛ داوری اردکانی، رضا (۱۴۰۰) فارابی و نقش تخیل در تحصیل سعادت، حکمت معاصر، دوره ۱۲، شماره ۲، ۱۹۵-۲۱۸.
علم الهدی، جلیله (۱۳۸۸) اختیاری بودن تعقل در پرتو نظریه عقل فعال نزد فارابی، حکمت سینوی (مشکوة النور)، دوره ۱۳، شماره ۴۱، ۹۹-۱۱۷.
فارابی (۱۴۱۳ ه.ق) التنبیه على سبیل السعادة در مجموعه الأعمال الفلسفیة تحقیق جعفر آل یاسین؛ بیروت: دار المناهل.
فارابی، ابونصر (2008 م.) رسائل الفارابی، تحقیق موفق فوزى الجبر، دمشق، دارالینابیع.
فارابی، ابونصر(1995 م./ ب) تحصیل السعادة، بیروت، دار مکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر، سیاست مدنیه (1385) ترجمه و تحشیه: سیدجعفر سجادی، تهران: انجمن فلسفه ایران.
فارابی، محمد بن محمد (۱۳۶۴) فصول منتزعه، محقق: فوزی متری نجار، تهران: مکتبه الزهراء.
فارابی، محمد بن محمد (۱۴۰۸ ه.ق) المنطقیات، جلد اول، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
فارابی، محمد بن محمد (۱۹۹۱ م.) المله و نصوص اخری، تصحیح محسن مهدی، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
فارابی، محمد بن محمد (۱۹۹۵ م./ الف) آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها ، شارح: علی بو ملحم، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
فارابی، محمد بن محمد (۱۹۹۶ م./ الف) احصاء العلوم، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
فارابی، محمد بن محمد (۱۹۹۶ م./ ب) السیاسه المدنیه، شارح: علی بو ملحم، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
مدکور، ابراهیم (۱۳۶۲) تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش میان محمد شریف، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مهاجرنیا، محسن (۱۳۸۰) دولت در اندیشه سیاسی فارابی، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
مهاجرنیا، محسن (۱۳۸۶) اندیشه سیاسی فارابی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ناظرزاده کرمانی، فرناز (۱۳۷۶) اصول و مبادی فلسفه سیاسی فارابی، ناظرزاده کرمانی، تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.
Aristotle (1984) Complete Works, Edited by Jonathan Barnes, Princeton, N.J.: Princeton University Press.
Druart, Thérèsè-Annem (1997) Al-Fārābī, Ethics and First Intelligibles, Documents Etudi Sulla Tradizione Filozofica Medieval, VIII, 403-23.
Galston, Miriam (1990) Politics and Excellence: The Political Philosophy of Alfarabi, Princeton, N.J.: Princeton University Press.
Mahdi, Muhsin S. (2010) Alfarabi and the Foundation of Islamic Political Philosophy, Chicago: The University of Chicago Press.
Davidson, Herbert A (1992) Alfarabi, Avicenna, and Averroes, on Intellect: Their Cosmologies, Theories ff the Active Intellect, And Theories Of Human Intellect, New York: Oxford.
Mattila, Janne (2022) The Eudaimonist Ethics of al-Fārābī and Avicenna, Boston: Brill.
Shields, Christopher (2014) Aristotle, 2nd ed, London: Routledge. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 55 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 34 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب