
تعداد نشریات | 163 |
تعداد شمارهها | 6,877 |
تعداد مقالات | 74,134 |
تعداد مشاهده مقاله | 137,854,518 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,232,418 |
تحلیل موقعیتی مواضع بازیگران مختلف در آلودگی رودخانۀ ارس | ||
مطالعات اوراسیای مرکزی | ||
دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 35، شهریور 1404، صفحه 163-190 اصل مقاله (984.47 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jcep.2025.382339.450258 | ||
نویسندگان | ||
محمودرضا رهبرقاضی* 1؛ زهرا صادقی نقدعلی2 | ||
1دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
2دانشآموختۀ دکتری علوم سیاسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
چکیده | ||
در این نوشتار به بحران آلودگی رودخانۀ ارس در مرز میان ایران، جمهوری آذربایجان و ارمنستان میپردازیم. با استفاده از روش پژوهش تحلیل موقعیت کلارک که یکی از رهیافتهای نظریهپردازی دادهبنیان یا همان نظریۀ گراندد است، نقشها و مواضع بازیگران اصلی در این بحران محیط زیستی را بررسی میکنیم. دادهها را بهوسیلۀ مصاحبههای عمیق با 21 نخبۀ دانشگاهی و افراد آگاه در زمینۀ محیط زیست منطقه و تحلیل اسناد موجود بهعنوان منابع تکمیلی گردآوردهایم. یافتههای این نوشتار نشان میدهد که جوامع محلی، صنایع بزرگ و نهادهای بینالمللی همراه با دولتهای کشورهای همسایه، مسئولیت بیشتری در ایجاد و مدیریت آلودگی دارند، اما در مورد مسئولیتها و راهکارهای کاهش آلودگی دیدگاههای متفاوتی دارند. نخست، نقش دولتها در بحران آلودگی رودخانۀ ارس بیشتر بر مدیریت ناکارآمد منابع، نبود نظارت کافی بر صنایع و اجرای ناقص قوانین محیط زیستی متمرکز بوده است. همچنین دولتها در ایجاد همکاریهای منطقهای و بینالمللی برای حل بحران، بهدلیل تضاد منافع و اولویتهای سیاسی، عملکرد مطلوبی نداشتهاند. دوم، صنایع محلی بهدلیل رویکردهای ناپایدار بهرهبرداری از منابع، نقش مهمی در گسترش آلودگی دارند. سوم، چون آلودگی، بر جوامع محلی آثار مستقیم دارد، آنان خواستار مشارکت بیشتر در فرایندهای تصمیمگیری و سیاستگذاری هستند. چهارم، سازمانهای بینالمللی مانند سازمان ملل و نهادهای محیط زیستی جهانی تلاش میکنند نقش تسهیلگر را داشته باشند، اما تضاد منافع و موانع نهادی کشورها مانع همکاری مؤثر شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
آلودگی؛ جوامع محلی؛ صنایع؛ همکاریهای بینالمللی؛ تحلیل موقعیت کلارک؛ رودخانۀ ارس | ||
مراجع | ||
منابع
فارسی
تابان، پریسا، کوروش کاوسی، اسماعیل کهرم و حمید گشتاسب (1392)، «بررسی تغییرات و غلظت فلز مس بر پوشش گیاهی حاشیۀ ارس با توجه به فعالیت معدن مس»، محیط زیست طبیعی، دوره 66، شماره 2، صص. 157-167، (doi: 10.22059/jne.2013.35848)
صفیزاده، ابراهیم، داریوش کریمی، حمیدرضا غفارزاده و سیدعباس پورهاشمی (1399)، «جنبههای محیط زیستی آلودگیهای محیطی رودخانۀ ارس»، تحقیقات جغرافیایی، دوره 35، شماره 2، صص. 167-176، قابل دسترسی در : http://georesearch.ir/article-1-853-fa.html (تاریخ دسترسی :24/04/1404)
محبی، فریدون (1400)، «آلودگیهای رودخانه و سد ارس: فعالیتهای انسانی یا تغییرات آب و هوایی»، بومشناسی منابع آبی، دوره 5، شماره 1، صص. 60-66، قابل دسترسی در: https://ewrj.areeo.ac.ir/article_127118.html(تاریخ دسترسی: 20/03/1404)
محمدعلیپور، فریده و حامد طالبیان (1397)، «منابع آبی مشترک در حوضۀ کورا - ارس؛ پیشران صلح در قفقاز جنوبی»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 11، شماره 1، ص 231-246. (doi: 10.22059/jcep.2018.254467.449754)
موسویشفائی، سید مسعود و رضا امینی (1403)، «تأثیر طرحهای آبی ترکیه در بالادست حوضۀ ارس بر اقتصاد کشاورزی ایران»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 17، شماره 2، ص 433-462. (doi: 10.22059/jcep.2025.364884.450165)
مهرعبدالهئی، مهرداد، علیاصغر روشناسمعیلپور و بتول باهک (1403)، «تحلیل تنشهای هیدروپلیتیکی در مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه مطالعات مرزی، دوره 12، شماره 1، ص 23-44. doi: 10.22034/bss.2024.1274136.1456))
English Brundtland, Gro Harlem (1990), Our Common Future, United Kingdom: Oxford University Press, (doi: https://doi.org/10.1016/b978-0-7506-1049-0.50009-5). Clarke, Adele E., Rachel Washburn, Carrie Friese (2016), Situational Analysis in Practice: Mapping Research with Grounded Theory, United Kingdom: Taylor & Francis. (doi: https://doi.org/10.4324/9781315420134). Daly, Herman E. (2001), Beyond Growth: The Economics of Sustainable Development, United States: Beacon Press, Available at: https://www.libgen.is/book/index.php?md5=1E39C675D8EC621995773C284A494182, (Accessed on: 23/8/2025). Elster, John (1986), Rational Choice, United States: NYU Press. Haas, Peter M. (2015), Epistemic Communities, Constructivism, and International Environmental Politics, United Kingdom: Taylor & Francis, (doi: https://doi.org/10.4324/9781315717906). Homer-Dixon, Thomas F. (2010), Environment, Scarcity, and Violence, United Kingdom: Princeton University Press, (doi: https://doi.org/10.1515/9781400822997). Kurbanova, Nazira, Zhanbossinova, Albina, Kurumbaeva, Gulnara, Khassenova, Zhazira, Karasartova, Chynarkul, Bekboeva, Alaigul, Balykova, Akkaiyn (2024), Aral Sea: Environmental Disaster and Its Consequences, E3S Web of Conferences, 539, 01003, (https://doi.org/10.1051/e3sconf/202453901003). Luhmann, Niklas (1995), Social Systems, United States: Stanford University Press. Mitchell, Melanie (2011), Complexity: Guided Tour, United Kingdom: Oxford University Press, (doi: https://doi.org/10.1093/oso/9780195124415.001.0001). Myers, Norman (1993), Ultimate Security: The Environmental Basis of Political Stability, Washington, DC: Island Press. Myerson, Roger B. (1997), Game Theory: Analysis of Conflict, United States: Harvard University Press, (doi: https://doi.org/10.2307/j.ctvjsf522). Olson, Mancur (2009), The Logic of Collective Action, Germany: Harvard University Press, (doi: https://doi.org/10.2307/j.ctvjsf3ts). Ostrom, Elinor (2015), Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, United Kingdom: Cambridge University Press (doi: https://doi.org/10.1017/cbo9781316423936). Scott, W. Richard (2013), Institutions and Organizations: Ideas, Interests, and Identities, United Kingdom: SAGE Publications. Sen, Amartya (2001), Development as Freedom, India: OUP Oxford. Strauss, Anselm, Corbin, Juliet M. (1998), Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, India: SAGE Publications, (doi: https://doi.org/10.4135/9781452230153). Sugiharto, Septiono Bangun, Khaidar Ali, and Muhammad Addin Rizaldi (2025), Exploring the Impact of River Pollution on Environmental Health in Central Java, Indonesia: A Narrative Literature Review and Sustainable Management Strategies, Promotor, Vol. 8, No. 3, pp. 450-457, (https://doi.org/10.32832/pro.v8i3.1237). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 139 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 72 |