پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,876,122 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,235,230 |
نقدی تاریخی بر تبارشناسی سهروردی از آموزۀ بازگشت جاودانه | ||
| فلسفه و کلام اسلامی | ||
| دوره 58، شماره 1، مرداد 1404، صفحه 289-316 اصل مقاله (801.5 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2025.391668.523588 | ||
| نویسنده | ||
| مهدی عظیمی* | ||
| دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| سهروردی آموزۀ «بازگشت جاودانه» را به فلسفه‌های باستانیِ بابِل، هند، ایران، یونان، و مصر نسبت می‌دهد؛ و ادّعا می‌کند که خود دلیلی برایش بریافته است. آیا آن انتساب‌ها درست‌اند؟ و آیا این دلیل هیچ سابقه‌ای ندارد؟ «بازگشت جاودانه» در تمدّن مصر و بابِل یافت نمی‌شود، ولی دو آموزۀ دیگر ـ سال بزرگ، و سیل و حریق جهان‌گیر ـ را می‌توان در تمدّن بابِل یافت که بعدها به دست فیثاغورسیان با آموزۀ بازگشت جاودانه گره می‌خورد. در آیین زرتشت هم این آموزه وجود ندارد، ولی یک نگرش چرخه‌وار به تاریخ از آن قابل برداشت است که احتمالاً فیثاغورسیان آن را برگرفته و با افزودن مفاهیم «تکرار» و «عدم تناهی»، آموزۀ بازگشت جاودانه را برساخته‌اند. اندیشۀ هند باستان آشکارا دربردارندۀ این آموزه است. ولی در مورد یونان باستان باید قائل به تفکیک شد. آناکسیماندر، فیثاغورسیان، امپدوکلس، رواقیان، و فلوطین قطعاً به تقریری از این آموزه باور داشته‌اند. ولی هراکلیتوس معلوم نیست که به آن معتقد بوده؛ اتم‌باوران بیشتر به جهان‌های نامتناهیِ موازی باورمنده بوده‌اند، تا متوالی؛ افلاطون به وجودِ تنها یک جهان باور داشته؛ و ارسطو تنها در صورتی می‌توان پذیرفت که معتقد به بازگشت جاودانه بوده است که صحت انتساب رسالۀ پرسمان‌ها به او اثبات شود. و امّا گوهرۀ دلیل سهروردی نیز در انئادهای فلوطین پیدا می‌شود، اگرچه می‌توان پذیرفت که جزئیّات آن افزودۀ سهروردی‌ست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بازگشت جاودانه؛ تکرار ابدی؛ سال بزرگ؛ حریق عالم‌گیر؛ سهروردی | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌هروی، محمّدشریف نظام‌الدین احمد (1363). انواریّه. با مقدّمۀ حسین ضیائی تربتی. تهران: امیرکبیر.
ارسطو (1385). متافیزیک. ترجمۀ شرف‌الدین خراسانی. تهران: حکمت.
افلاطون (1364). دورۀ آثار افلاطون. ترجمۀ محمدحسن لطفی و رضا کاویانی. تهران: خوارزمی.
الیاده، میرچا (1402). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. تهران: طهوری.
خراسانی، شرف‌الدین (1387). نخستین فیلسوفان یونان. تهران: علمی و فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین (1372). مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، چهار جلدی. به تصحیح هانری کربن و دیگران. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شایگان، داریوش (1382). آیین هندو و عرفان اسلامی. ترجمۀ جمشید ارجمند. تهران: فرزان‌روز.
_____ (1383). ادیان و مکتبهای فلسفی هند. دو جلدی. تهران: امیرکبیر.
شهرزوری، شمس‌الدین (1372). شرح حکمة الإشراق. تصحیح، تحقیق و مقدمه: حسین ضیائی تربتی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
عظیمی، مهدی (1393). «آموزۀ بازگشت جاودانه در فلسفۀ سهروردی و فیزیک پوانکاره»، تاریخ فلسفه، شمارۀ 17، صص41-62.
_____ (1398). منطق و معرفت در اندیشۀ سهروردی، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
کاپلستون، فردریک (1380). تاریخ فلسفه، ج1. ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی. تهران: سروش، علمی و فرهنگی.
کریمی زنجانی اصل، محمد (1387). تاریخ و تقدیر در مقدمۀ حکمة الإشراق. تهران: اطلاعات.
لیندبرگ، دیوید، سی. (1377). سرآغازهای علم در غرب. ترجمۀ دکتر فریدون بدره‌ای. تهران: علمی و فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 88 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 52 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب