
تعداد نشریات | 163 |
تعداد شمارهها | 6,878 |
تعداد مقالات | 74,135 |
تعداد مشاهده مقاله | 137,876,107 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,235,202 |
شأن هستیشناختی امور اعتباری تقریری هستیشناختی از نظریۀ اعتباریات | ||
فلسفه و کلام اسلامی | ||
دوره 58، شماره 1، مرداد 1404، صفحه 265-286 اصل مقاله (504.77 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2025.392999.523596 | ||
نویسنده | ||
مهدی عاشوری* | ||
استادیار، گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
نظریۀ اعتباریات معمولا دیدگاهی معرفتشناختی جهت توضیح مفاد مفاهیم و گزارههای انشائی و اخلاقی دانسته شده است. بر اساسِ این نظریه، ادراکات اعتباری مطابَق ندارند؛ بلکه تنها بر حقایق تکیه دارند. با توجه به این ادعا، این پرسش قابل طرح است که این حقایق چیستند؟ پاسخ به این پرسش نیازمند نگاه و تقریری هستیشناختی از این نظریه است. اعتبار بنابر تعریف «اطلاق حد شیء بر شیء دیگر» است. در تقریر هستیشناختی، موجودات به موجود حقیقی و موجود اعتباری تفسیم میشوند. برای تحلیل این تقسیم، شش رکن برای اعتبار به عنوان یک فعل بازشناسی میگردد و نشان داده میشود که حقایقی که علامه طباطبایی به عنوان «منشأ حقیقی اعتبار» از آنها یاد میکنند از سه سنخ هستند: (1) حقیقتی که «مبدأ اعتبار» است و حدّ آن شیء اخذ و بر شیء دیگر بار میشود، (2) شیئی که خود به عنوان اولی دارای حدی است؛ امّا به عنوان «محل اعتبار» حدّ شیء دیگری را قبول میکند و (3) تناسب و اشتراکی میان مبدأ و محل اعتبار که اطلاق حد اولی بر دیگری را مجازاً موجه میسازد و «وجه اعتبار» است. بر اساس این تحلیل «موجود اعتباری» به عنوان محصول اعتبار، واقعیت مرکبی از وجود و حدّی است که به اعتبار بر آن شیء بار شده است، در این مقاله با اخذ تفسیر ماهیت به عنوان «حدّ وجود» که در ذهن محقق میشود، تفسیری سازگار از واقعگرایی معرفتی و اخلاقی ارائه میگردد. | ||
کلیدواژهها | ||
: نظریۀ اعتباریات؛ واقعیت اعتباری؛ وجود و ماهیت؛ هستیشناسی | ||
مراجع | ||
آقا نظری، حسن (1388). «جایگاه اعتباریات در روابط اقتصادی-اجتماعی»، نشریه مطالعات اقتصاد اسلامی، 1 (1)،
پارسانیا، حمید و دانایی فرد، احمدرضا و حسینی، سید ابوالحسن (1393). «دلالتهای نظریۀ اعتباریات برای تحول در علوم انسانی». فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، 2(1) ،23.
ترکاشوند، احسان و میرسپاه، اکبر (1389). تفسیری نو از اعتباریات علامه طباطبایی با نگاهی تطبیقی بر رساله اعتباریات و تفسیر المیزان، فصلنامه معرفت فلسفی، 8(1) ، 25.
جوادی آملی، عبداله (1378)، حیات حقیقی انسان (جلد 15 تفسیر موضوعی)، قم: اسراء.
ــــــــــ (1389). تفسیر انسان به انسان. قم: اسراء.
ــــــــــ (1393)، تحریر رساله الولایه، قم: اسراء.
خسروپناه، عبدالحسین و عاشوری، مهدی (1392). تحلیل معرفت، درآمدی بر معرفتشناسی نوصدرایی 1. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
سروش، عبدالکریم (1358)، دانش و ارزش. تهران: یاران
شریفی، حسام الدین (1395)، «رابطه اعتباریات و تکوین از نظر آیت الله جوادی آملی»، نشریه حکمت اسرا، 8 (2)، 5-26.
شیرازی، سید رضی (1387)، درسهای شرح منظومۀ حکیم سبزواری. ویرایش و تنظیم ف. فنا. تهران: حکمت.
شیرازی، صدرالدین (1392)، شرح هدایه الاثیریه. تصحیح و تحقیق مقصود محمدی. تهران: بنیاد حکمت صدرا.
ــــــــــ (1410)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه؛ بیروت؛ داراحیاء التراث العربی.
طباطبایی، سید محمد حسین (1417)، نهایه الحکمه، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
ــــــــــ (1361)، «رسالة الولایه»؛ یادنامه مفسر کبیر علامه طباطبایی، قم، شفق.
ــــــــــ (1362)، رسائل سبعه، قم، بنیاد علمى و فکرى علّامه طباطبایى.
ــــــــــ (1379)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد 6 مجموعه آثار، قم: صدرا.
ــــــــــ (1388)، المیزان، ترجمه موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عاشوری، مهدی و خسروپناه، عبدالحسین (1395)، «واقعنمایی و ارزش معرفتی شناختهای ظنّی بر مبنای نظریۀ اعتباریات علامه طباطبایی»، دوفصلنامه فلسفه و کلام اسلامی (49) 1، ص 55-73. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــ (1398)، «نقش ادراکات حقیقی و اعتبار در حکایتگریِ غیرذاتی»، فصلنامه حکمت اسلامی (6) 4، صص 39-64. قم: مجمع عالی حکمت اسلامی
ــــــــــ (1401). انسانشناسی نوصدرایی و علوم انسانی. تهران: مرکز پژوهشهای علوم انسانشناسی اسلامی صدرا.
قائمینیا, علیرضا و حکمت مهر, محمد مهدی (1402). «پدیدارشناسی اعتباریات و نیهیلیسم اعتباری سایبر براساس آرای علامه طباطبایی». فصلنامه تاریخ فلسفه اسلامی. دوره 2 شماره. 5
کاشیزاده, محمد (1396). «تقریری واقعگرایانه از اعتباریات علامه طباطبایی (ره)». فصلنامه علمی پژوهشی قبسات، 22(85)، 1-18.
کرمی قهی، محمدتقی (1394). «نظریۀ اعتباریات بهمثابۀ نظریهای انسانشناختی»، فصلنامه نقد و نظر، 20 (4)، 132-156.
مصلح، علی اصغر (1393). «اعتباریات علامه طباطبائی مبنای طرحی فلسفی برای فرهنگ»، فصلنامه حکمت و فلسفه، 9 (4)،
ملایی، رضا و سوزنچی، حسین (1398). «چیستی اعتباریات اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبایی و لوازم روششناختی آن در حوزه علوم اجتماعی»، فصلنامه حکمت اسلامی، 6 (20)، 101-115.
موسوی، هادی و سیدحمیدرضا حسنی (1395). نقش نظریۀ اعتباریات در جایگاهشناسی علم انسانشناسی، نشریه انسانپژوهی دینی، 13 (35)، 159-181.
میراحمدی، منصور و یزدانی مقدم، احمدرضا (1389). بررسی تطبیقی اعتباریات در رسالههای منطقی علامه طباطبایی، فصلنامه آیین حکمت، 2 (5)، 131.-140.
میرحسینی، سیدامین و سیف، سیدمسعود و حسامی فر، عبدالرزاق و فتح طاهری، علی (1399). هستیشناسی اعتباریات؛ اعتبار بهمثابۀ نحوه هستی انسان در جهان مادی، خردنامه صدرا دوره 25 زمستان 1398 شماره 2 (پیاپی 98)
نیلیپور، رضا (1394)، زبانشناسیشناختی، تهران: هرمس. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 65 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 44 |