پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,881,264 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,242,406 |
چرخش‌های معنایی در تعریف «جهت»، بررسی دیدگاه‌های منطق‌دانان سینوی | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 2، دوره 23، شماره 1 - شماره پیاپی 38، شهریور 1404، صفحه 37-58 اصل مقاله (979.69 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2025.396887.371828 | ||
| نویسنده | ||
| علی رضا دارابی* | ||
| گروه منطق موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران | ||
| چکیده | ||
| بحث در باره «جهت» و قضایای موجهه، بخش مهمی از مباحث مربوط به قیاس‌های منطقی را تشکیل می‌دهد. منطق‌دانان مسلمان به شیوه‌های گوناگونی «جهت» را معرفی کرده‌اند که می‌توان آن‌ها را در سه رویکرد اصلی دسته‌بندی کرد: ۱) گروهی، جهت را صرفاً امری ملفوظ و بیان‌شده دانسته‌اند؛ این دیدگاه ریشه در آراء فارابی و ابن‌سینا دارد. ۲) برخی دیگر، علاوه بر ملفوظ بودن، «معانی» و «ادراک عقلی» حاصل از الفاظ را نیز به‌عنوان بخشی از تعریف جهت لحاظ کرده‌اند؛ این رویکرد نخستین‌بار در آثار شهابالدین سهروردی و افضل‌الدین خونجی دیده می‌شود. ۳) گروهی نیز تنها بر «معقول بودن» جهت تأکید کرده‌اند. این شیوه ابتدا در اثری از فخرالدین رازی استفاده شده است. در این مقاله، روند تاریخی این سه رویکرد و تحول مفهوم «جهت» در منطق سینوی مورد بررسی قرار گرفته است؛ همچنین به برخی نتایج و پیامدهای منطقی این تغییرات اشاره شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جهت؛ ملفوظ بودن؛ معقول بودن؛ شهاب الدین سهروردی؛ افضل الدین خونجی؛ اثیرالدین ابهری | ||
| مراجع | ||
|
ابن سهلان ساوی، زین‌الدین عمر (1390). البصائر النصیریه، تحقیق از حسن المراغی (غفار پور)، تهران: موسسه الصادق الطباعه و النشر.
ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان. گردآورنده محمد تقی دانش پژوه. ، 1337 ه.ش.، تبصره و دو رساله دیگر منطق (کتاب التبصرة)، تهران - ایران، دانشگاه تهران،
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1387). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تحقیق و مقدمه محمد تقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
ابن سینا، حسین بن عبد الله. (1394)، « الإشارات و التنبیهات»، تحلیل منطقی گزاره، شرح منطق اشارات (نهج سوم تا ششم)، مهدی عظیمی. قم : مجمع عالی حکمت اسلامی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1396). المختصر الاوسط فی المنطق، مقدمه و تصحیح: سید محمود یوسف ثانی، تهران: دانشگاه تهران
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404 ه.ق ب). الشفا، المنطق (قیاس)، قم: منشورات مکتبه آیت الله مرعشی نجفی
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1405 ه.ق الف). الشفا، المنطق (العباره)، قم: منشورات مکتبه آیت الله مرعشی نجفی.
ابن مقفع (1381). المنطق لابن مقفع، حدود المنطق الابن بهریز، مقدمه و تصحیح محمد تقی دانش‌پژوه، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ابن‍کمونه، عزالدوله سعد بن منصور (1387)، الکاشف (الجدید فی الحکمة)، تصحیح: حامد ناجی اصفهانی، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ابن‍کمونه، عزالدوله سعد بن منصور (1387)، شرح التلویحات اللوحیة و العرشیة، تصحیح: نجفقلی حبیبی، جلد اول، تهران: میراث مکتوب.
ابن‍کمونه، عزالدوله سعد بن منصور (1399)، شرح الاصول و الجمل فی مهمات العلم و العمل، تصحیح، تحقیق و تقدیم: محمد ملکی (جلالالدین) و مرضیه نوری‍صفت (نورا)، تهران: میراث مکتوب.
ابهری، اثیرالدین (1370). «تنزیل الافکار»، تعدیل الافکار فی نقد تنزیل الافکار، منطق و مباحث الفاظ، به کوشش مهدی محقق و توشی هیکو ایزتسو، تهران: دانشگاه تهران.
ابهری، اثیرالدین (1998 م). کشف الحقائق فی تحریر الدقائق، تحقیق: حسین صاری اوغلی، استانبول.
ابهری، اثیرالدین (1395). منتهی الافکار فی ابانه الاسرار، تصحیح: مهدی عظیمی و هاشم قربانی، تهران: حکمت.
ابهری، اثیرالدین (1396). خلاصه الافکار و نقاوه الاسرار، تصحیح: مهدی عظیمی و هاشم قربانی، تهران: حکمت.
ابهری، اثیرالدین (1971م). «ایساغوجی»، شرح متن الإیساغوجی، تالیف: حسام الدین حسن الکاتی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابهری، اثیرالدین (2021م). «هدایة الحکمة»، شرح منطق الهدایة، منسوب به: صلاحالدین موسی شاه بن محمد الحنفی تصحیح و تعلیق: عبدالحمید الترکمانی، بیروت: دار الریاحین.
ارموی، سراج‌الدین (1374). بیان الحق و لسان الصدق از باب اول تا پایان باب دهم، به کوشش غلام رضا ذکیانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
ارموی، سراج‌الدین (1393). «مطالع الانوار»، لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، به کوشش علی‍اصغر جعفری ولنی، تهران: دانشگاه تهران
بهمنیار بن مرزبان (1375). التحصیل، تصحیح و تعلیق: مرتضی مطهری، تهران: دانشگاه تهران.
تفتازانی, سعدالدین مسعود بن عمر (1400), شرح الرسالۀ الشمسیۀ, تحقیق: جادالله بسام صالح، دارالزین‍العابدین، قم.
تفتازانی, سعدالدین مسعود بن عمر (1412 ه.ق). « تهذیب المنطق »، الحاشیة علی تهذیب المنطق للتفتازانی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
حکاک، سید محمد، 1385، منطق: معیار تفکر، تهران: سمت.
حلی، جمال‌الدین حسن بن یوسف (1391). الجوهر النضید، تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر، قم: بیدار.
حلی، جمال‌الدین حسن بن یوسف (1387). الأسرار الخفیة فی العلوم العقلیة، قم: بوستان کتاب.
حلی، جمال‌الدین حسن بن یوسف (1412 ه.ق). القواعد الجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة، تحقیق و تعلیق شیخ فارسی حسون، قم: موسسة النشر الاسلامی.
خونجی، افضل‌الدین (1389). کشف الاسرار عن غوامض الافکار، مقدمه و تحقیق خالد الرویهب، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه.
رازی، فخرالدین (1381). منطق الملخص، مقدمه، تحقیق و تعلیق احد فرامرز قزاملکی و آدینه صغری نژاد، تهران: دانشگاه امام صادق.
رازی، فخرالدین (1384). شرح الإشارات و التنبیهات، جلد اول، مصحح: علیرضا نجف‍زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
رازی، قطبالدین علی (1384). تحریر القواعد المنطقیة فى شرح الرسالة الشمسیة، تصحیح محسن بیدارفر، قم: بیدار.
رازی، قطبالدین علی (1393). لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، به کوشش علی‍اصغر جعفری ولنی، تهران: دانشگاه تهران.
سلیمانی امیری، عسکری، 1388، منطق و شناخت شناسی از نظر حضرت آیت الله مصباح یزدی، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
سمرقندی، شمس‌الدین محمد (1399). قسطاس الافکار فی تحقیق الاسرار، تصحیح، تقدیم و تحقیق: اسدالله فلاحی، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
سمرقندی، شمس‌الدین محمد (1402). شرح قسطاس، تصحیح و تحقیق: مهرداد حسنبیگی، تهران: مولی.
سهروردی، شهابالدین یحیی، (1385)، المشارع و المطارحات، تصحیح: مقصود محمدی و اشرف عالیپور، قم: حق یاوران.
سهروردی، شهابالدین یحیی، (1387)، «التلویحات الوحیِّة و العرشیّة»، شرح التلویحات الوحیِّة و العرشیّة، تصحیح: نجفقلی حبیبی، تهران: میراث مکتوب.
سهروردی، شهابالدین یحیی، (1391)، الحکمة الاشراقیة، تقدیم، تحقیق و تصحیح: محمد ملکی (جلالالدین)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شهابی، محمود، 1390، رهبر خرد، قم: انتشارات عصمت.
شهرزوری، شمس‌الدین محمد بن محمود (1372). شرح حکمة الإشراق ، تصحیح، تحقیقو مقدمه: حسین ضیائی تربتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى.
شهرزوری، شمس‌الدین محمد بن محمود (1383). رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیة، مقدمه و تحقیق نجف قلی حبیبی، تهران: موسسه حکمت و فلسفه ایران.
شیرازی، قطبالدین محمود بن مسعود (1396)، درة التاج، تصحیح: محمد مشکوة، جلد: ۲، تهران: حکمت.
شیرازی، قطبالدین محمود بن مسعود (1383)، شرح حکمة الاشراق، به اهتمام: مهدی محقق و عبدالله نورانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1378). التنقیح فی المنطق، مصحح محمد خامنه‌ای و غلامرضا یاسی‌پور، مقدمه نویس احد فرامرز قراملکی ، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طوسی، نصیرالدین(1403ه.ق). شرح الاشارات و التنبیهات ( مع المحاکمات )، جلد اول، به تصحیح مدرس رضوی، قم: دفتر نشر کتاب.
طوسی، نصیرالدین(1367). اساس الاقتباس، به تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
طوسی، نصیرالدین (1370). «تعدیل الافکار فی نقد تنزیل الافکار»، منطق و مباحث الفاظ، به کوشش مهدی محقق و توشی هیکو ایزتسو، تهران: دانشگاه تهران.
طوسی، نصیرالدین (1391). «تجرید الإعتقاد»، الجوهر النضید، حلی، جمال‌الدین حسن بن یوسف تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر، قم: بیدار.
فارابی، ابو نصر(1408 ه.ق). المنطقیات فارابی، جلد دوم، تحقیق و مقدمه محمد تقی دانش‌پژوه، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
عظیمی، مهدی (1392). «میراث اثیری، حیات و کارنامه اثیرالدین ابهری»، تاریخ فلسفه، سال چهارم، شماره 3، ص 151-180.
غرویان، حسن، 1389، آموزش منطق، قم: موسسه انتشارات دار العلم.
کاتبی قزوینی، نجم‌الدین علی (1384). «الرسالة الشمسیة»، تحریر القواعد المنطقیة فى شرح الرسالة الشمسیة، تصحیح محسن بیدارفر، قم: بیدار.
کاتبی قزوینی، نجم‌الدین علی (2019 م)، شرح کشف الأسرار عن غوامض الأفکار (2019 م)، تحقیق و تقییم: أنور شاهین.
مدرس رضوی، محمد تقی (1354). احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مظفر، محمد رضا (1433 ه.ق). المنطق، قم: موسسه نشر اسلامی.
ملکی، محمد و مرضیه نوری صفت (1399)، «مقدمه»، شرح الاصول و الجمل فی مهمات العلم و العمل، تصحیح، تحقیق و تقدیم: محمد ملکی (جلالالدین) و مرضیه نوری‍صفت (نورا)، تهران: میراث مکتوب.
یزدی، عبد الله بن حسین (1412 ه.ق). الحاشیة علی تهذیب المنطق للتفتازانی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
Ibn Wāṣel Al-Ḥamawī, Commentary on the Jumal on Logic, Edited and Introducted: Khaled El-Rouayhed, Leiden: Brill | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 44 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 6 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب