پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,877 |
| تعداد مقالات | 74,134 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,824,659 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,229,026 |
مقام «هورقلیا» یا «پختگی معنوی» در حکمت اشراقی سهروردی | ||
| فلسفه و کلام اسلامی | ||
| دوره 58، شماره 1، مرداد 1404، صفحه 55-77 اصل مقاله (798.96 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2025.387652.523567 | ||
| نویسندگان | ||
| سعید انواری* 1؛ اسماعیل شمس2 | ||
| 1دانشیار، گروه فلسفه، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه علامۀ طباطبائی، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار، گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه علامۀ طباطبائی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| شیخ شهاب الدین سهروردی در آثار خود از اصطلاح «هورقلیا» استفاده کرده است که در مورد معنای آن میان محققان اختلاف نظر وجود دارد. در پژوهش‌های مختلف ریشۀ این واژه را فارسی (پهلوی)، یونانی، سریانی و یا عبری دانسته‌اند. این واژه در مکتب کلامی شیخیه نیز به کار رفته است و به نظر می‌رسد کاربرد خاص آن در مکتب شیخیه به غلط بر معنای آن در مکتب اشراقی سهروردی تاثیر گذاشته است. در این مقاله ضمن معرفی و بررسی معانی نُه‌گانه‌ای که تاکنون در مورد این واژه پیشنهاد شده است، معنای جدیدی برای آن پیشنهاد شده است. بر این اساس جزء اول این واژه از «هور» به معنای خورشید تشکیل شده است. «قَلیا» در جزء دوم آن اصطلاحی در طب و طبیعیات قدیم به معنای بریان کردن و تفت دادن است و «هور قلیا» در مجموع در لغت به معنای «پختگی توسط خورشید» است. این اصطلاح در نظام حکمت سهروردی، مقامی معنوی برای سالکینی است که به پختگیِ معنوی توسط خورشید حقیقت دست یافته‌اند و بدین ترتیب قادر به انجام اموری خارق العاده شده‌اند. این مقام پیش از خرّۀ کیانی است و به سالکان متوسط در میانۀ راه سلوک اختصاص دارد. در این مقاله به کمک عباراتی از رسالۀ المشارع و المطارحات سهروردی، معنای اصطلاحی این واژه تشریح شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| زبان‌شناسی؛ سهروردی؛ شیخ اشراق؛ طبیعیات؛ هورقلیا | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آموزگار، ژاله و احمد تفضلی، احمد (1375). زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن، تهران: معین.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1379). شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی. تهران: انتشارات حکمت.
ابراهیمی کرمانی، ابوالقاسم خان (1367ق). تنزیه الأولیاء. کرمان: چاپخانۀ سعادت.
ابن‌زهر، عبدالملک (1419)، النشاط و القوّة و الشفاء فی الأغذیة. تصحیح: محمد امین الضناوی، بیروت:دار الکتب العلمیة.
ابن‌سینا (1404). الشفاء، الطبیعیات، الکون و الفساد. تصحیح: محمود قاسم. تصدیر و مراجعه ابراهیم مدکور. قم: کتابخانۀ آیة الله مرعشی.
ــــــــــ (1426). القانون فی الطب. بیروت:دار إحیاء التراث.
احسائی، احمد بن زین العابدین (1245). مجموعه رسائل. نسخۀ خطی شمارۀ 28095-5 کتابخانۀ ملی.
اخوان الصفا (1412). رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء،. بیروت: الدار الاسلامیة.
انواری، سعید و سپیده رضی (1397). «خرّۀ کیانی بالاترین مقام معنوی در حکمت اشراقی». جاویدان خرد، شمارۀ 33، ص27-46.
انواری، سعید (1402). «نظریۀ فرایند معکوس و کاربرد آن در تبیین نحوۀ مشاهده و اطلاع از امور غیبی توسط ابن‌سینا و شیخ اشراق». مجلۀ فلسفۀ دانشگاه تهران، شمارۀ 40، ص83-100.
باقری، علی‌اکبر (1391). «اصطلاح هورقلیا در اندیشة شیخ احمد احسایی و سهروردی». پژوهش‌های فلسفی کلامی. شمارۀ 53، ص199-217.
بدره‌ای، فریدون (1386). مقدمۀ مترجم بر کتاب واژه‌های دخیل در قرآن. نوشتۀ آرتور جفری، تهران: توس.
بهمنیار، ابن المرزبان (1375). التحصیل. تصحیح: مرتضی مطهری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پیگولوسکایا، ن (1367). شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان. ترجمۀ عنایت‌الله رضا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
تقی‌زاده، حسن (1351). «مقدمة تعلیم عمومی»، مقالات تقی‌زاده. زیر نظر ایرج افشار. تهران: شرکت سهامی افست.
تنکابنی، محمد بن سلیمان (1386). قصص العلماء. به کوشش محمدرضا برزگر خالقی و عفت عباسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
جمالزاده، محمدعلی (1340). «شیوخ سلسلۀ شیخیه»، مجلۀ یغما، شمارۀ نهم، سال چهاردهم، شمارۀ مسلسل 162، ص440-448.
حسن‌دوست، محمد (1399). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. تهران: ماهریس.
خادمی، عین‌الله و علیرضا عربی (1397). «بررسی اصطلاح هورقلیا در منظومۀ فکری شیخ احمد احسایی»، پژوهش‌های فلسفی کلامی. شمارۀ 78، ص24-46.
دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه. زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی. تهران: مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
ذهبی، سیدعباس و فریده محرمی (1389). «مظاهر عالم هورقلیا در فلسفۀ اشراق و مکتب شیخیه»، اندیشۀ دینی. شمارۀ 35، ص73-96.
رازی، فخرالدین (1411). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم: انتشارات بیدار.
سالاری، یاسر و مهدی اخچنگی (1391). «رویکردی انتقادی به شیخیه در تطبیق هورقلیا بر عالم مثال». آینۀ معرفت. شمارۀ 31، ص139-163.
سهروردی، شهاب الدین (1380الف)، الواح عمادی. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج3. تصحیح: سیدحسین نصر. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1380ب). الالواح العمادیة. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج4. تصحیح: نجفقلی حبیبی. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1380ج). التلویحات. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج1. تصحیح: هانری کربن. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1380د). حکمة الاشراق. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج2. تصحیح: هانری کربن. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1380هـ). رسالة الابراج. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج3. تصحیح: سیدحسین نصر. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1380و). کلمة التصوف. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج4. تصحیح: نجفقلی حبیبی. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1380ز). لغت موران. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج3. تصحیح: سیدحسین نصر. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1380ح). المشارع و المطارحات (الاهیات). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج1. تصحیح: هانری کربن. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1393)، المشارع و المطارحات (الطبیعیات)، تصحیح: نجفقلی حبیبی، تهران، مرکز اسناد کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
ــــــــــ (1398). الواردات و التقدیسات. تصحیح: نجفقلی حبیبی. مجموعه مقالات همایش ملی حکمت اشراقی در پرتو آراء و آثار. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
شهرزوری، شمس الدین محمد (1384). رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقائق الربانیة. تصحیح: نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ــــــــــ (1372). شرح حکمة الاشراق. تصحیح حسین تربتی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیرازی، قطب الدین (1383). شرح حکمة الاشراق. به اهتمام عبدالله نورانی و مهدی محقق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
طبری، محمد بن جریر (1967). تاریخ الأمم و الملوک. تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: روائع التراث العربی.
عالیخانی، بابک (1389). «هورقلیا نزد سهروردی». جاویدان خرد. سال هفتم. شمارۀ 3. تابستان. ص87-104.
عقیلی، سید محمد حسین بن محمد هادی (1390). مخزن الأدویة. تصحیح: محمدرضا شمس اردکانی و روجا رحیمی و فاطمه فرجادمند. تهران: دانشگاه علوم پزشکی تهران.
فراهیدی، خلیل ابن احمد (1409). کتاب العین. تحقیق: مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی. قم: مؤسسة‌دار الهجرة.
فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه. به کوشش: جلال خالقی مطلق. تهران: انتشارات دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
فصیحی، زکریا و علی‌اکبر شریفی (1401). «تبیین قرائت شیخ احمد احسایی از معاد جسمانی بر اساس جسم هورقلیایی». پرتو خرد. شمارۀ 23. ص129-156.
کاظم‌زاده ایرانشهر، حسین (1332). اصول اساسی روانشناسی. تهران: چاپ اقبال.
کربن، هانری (1358). ارض ملکوت (کالبد انسان در روز رستاخیز). ترجمۀ: سیدضیاء الدین دهشیری. تهران: مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ‌ها.
کوشان، یعقوب (1393). فرهنگ اصطلاحات صنعت کیمیا. قم: نشر مجمع ذخائر اسلامی.
لائرتیوس، دیوگنس (1387). فیلسوفان یونان. ترجمۀ: بهراد رحمانی. تهران: نشر مرکز.
مجتبائی، فتح الله (1386). «سهروردی و فرهنگ ایران باستان». مجلۀ اشراق (دانشگاه آزاد تبریز). سال دوم. شمارۀ 4و5. ص37-44.
مصاحب، غلامحسین (1374). دایرة المعارف فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
معین، محمد (1362الف). حاشیه بر برهان قاطع. محمد حسین بن خلف تبریزی. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــ (1362ب). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــ (1367). «هورقلیا»، مجموعه مقالات. به کوشش مهدخت معین. تهران: انتشارات معین، ص498-528.
ملاصدرا (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح: سیدجلال الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
نوابی، ماهیار (1375). «هورقلیا» (متن سخنرانی در بزرگداشت استاد معین). فصلنامۀ فرهنگ. شمارۀ 17. بهار. ص23-26.
هروی، محمد شریف نظام الدین احمد (1363). انواریه (ترجمه و شرح حکمة الاشراق سهروردی). به اهتمام: آستیم. با مقدمۀ حسین ضیائی. تهران: امیرکبیر.
یزدانپناه، سید یدالله (1389). حکمت الاشراق. تحقیق و نگارش: مهدی علی‌پور. تهران: انتشارات سمت. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 95 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 76 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب