پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,876,427 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,235,473 |
مفهوم توحید خالص و دلایل و لوازم آن در مکتب نومشّائی رجب‌علی تبریزی | ||
| فلسفه و کلام اسلامی | ||
| دوره 58، شماره 1، مرداد 1404، صفحه 29-51 اصل مقاله (720.77 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2025.381489.523535 | ||
| نویسنده | ||
| محمود هدایت افزا* | ||
| دانش‌آموختۀ دکترا، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| بارزترین خصیصۀ مکتب نومشّائی رجب‌علی تبریزی و شاگردان وی، تبیین مسائل ناظر به ذات و صفات خداوند متعال بر پایۀ الهیات تنزیهی است. پژوهش پیش رو با بهره‌مندی از آثار دست اوّل تبریزی و شاگردانش و با روش توصیفی ـ تحلیلی به تبیین مفهوم «توحید خالص» در این نظام فکری می‌پردازد. این مهم در آثار یادشده از رهگذر تبیین دلایل ایدۀ «نفی صفات» و لوازم آن در توضیح معانی اسامی خداوند حاصل شده‌است. تبریزی صفات کمال نظیر علم و قدرت را، نه عین ذات احدی و نه عارض بر آن ذات می‌داند. تلقّی خاص از مفهوم «صفت» و تمایز آن با ذات، مسیر همواری را برای او در تبیین ایدۀ نفی مطلق صفات فراهم کرد. تبریزی همچنین برای تثبیت عقلانی دیدگاه خویش، دلیلی عام بر نفی اتّحاد دو چیز و دلیلی خاص بر نفی اتّحاد ذات با صفت بیان می‌دارد و به نصوصی از متون امامیه نیز، به ویژه خطبه‌های توحیدی علوی و رضوی استشهاد می‌کند. در مصنّفات تبریزی و شاگردانش، شاهد پاسخ‌گویی به برخی ایرادات مقدّر به دیدگاه «نفی صفات» هستیم. بدین منظور، طرح قابل توجّهی دربارۀ معانی اسامی خداوند در گزاره‌های الهیاتی، بر پایۀ الهیات سلبی، الهیات فعلی و الهیات تعبیر ارائه شده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| الهیات تنزیهی؛ نفی صفات؛ معناداری اسامی خداوند؛ رجب‌علی تبریزی؛ قاضی‌سعید قمی | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌أبی‌‌الحدید معتزلی، عزّالدین أبوحامد (1404ق). شرح نهج البلاغه. به تصحیح محمّد ابوالفضل ابراهیم. قم، کتابخانۀ آیتاللّه المرعشی النجفی.
ابن‌بابویه، محمّد بن علی (1398ق). التوحید، تصحیح و تعلیقات از سید هاشم حسینی تهرانی. قم، جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیه.
ابن‌سینا، حسین بن عبداللّه (1326ق). «أقسام العلوم العقلیة». در تسع رسائل فی الحکمة و الطّبیعیات. قاهره،دار العرب.
ــــــــــ (1423ق). الإشارات و التنبیهات. به تحقیق مجتبی زارعی. قم، بوستان کتاب.
ــــــــــ (1363). المبدأ و المعاد. به اهتمام عبداللّه نورانی. تهران، مؤسّسۀ مطالعات اسلامی.
احسائی، احمد (1428ق). شرح المشاعر. به تحقیق توفیق ناصر البوعلی. بیروت، مؤسّسة البلاغ.
بحرانی، میثم بن علی (1362). شرح نهج البلاغه. تهران، دفتر نشر الکتاب.
برنجکار، رضا و رحیمیان، سعید (1397). «بررسی و تحلیل دیدگاه ملّا رجب‌علی تبریزی دربارۀ اسما و صفات الهی». فصلنامۀ تحقیقات کلامی. 6 (23)، 127ـ146.
برنجکار، رضا و نصرتیان اهور، مهدی (1396). قواعد کلامی (توحید). قم، مؤسّسۀ علمی‌دار الحدیث.
پیرزاده، محمّدرفیع زاهدی (بی‌تا). معارف الإلهیة. تهران، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. نسخه خطّی 1919.
حکیم تبریزی، رجب‌علی (1385). «رسالۀ اثبات واجب». در حکمت الهی در متون فارسی. به تصحیح عبداللّه نورانی. تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه تهران.
حکیم قمی، محمّد بن مفید (1362). کلید بهشت. با مقدّمه و تصحیح سید محمّد مشکات. قم، الزّهرا (س).
رازی تهرانی، قوام‌الدین محمّد (1389). مجموعه مصنّفات. به تصحیح علی اوجبی. تهران، حکمت.
سعادت مصطفوی، سید حسن (1393). دروس إلهیات نجات. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شاملو، ولی‌قلی بن داودقلی (1375). قصص الخاقانی، به تصحیح حسن سادات ناصری. تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شریف رضی، محمّد بن حسین (1414ق). نهج البلاغة. به تحقیق صبحی صالح. قم، هجرت.
شهرستانی، محمّد بن‌عبدالکریم (1364). الملل و النّحل. به تصحیح محمّد بدران. قم، الشریف الرّضی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1398ق). شرح اسماء اللّه الحسنی. قاهره، مکتبة الکلیات الأزهریة.
ــــــــــ (1404ق). شرح الإشارات و التنبیهات. قم، کتابخانۀ آیتاللّه مرعشی نجفی.
فیض کاشانی، محمّدمحسن (1418ق). علم الیقین. تصحیح و تعلیقات از محسن بیدارفر. قم، بیدار.
فرمانیان، مهدی (1384). «شهرستانی، سنّی اشعری یا شیعۀ باطنی؟». در اسماعیلیه. قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
قاضی‌سعید قمی، محمّد بن مفید (1379). شرح الأربعین. به تصحیح نجف‌قلی حبیبی. تهران، میراث مکتوب.
ــــــــــ (1415ق). شرح توحید الصّدوق. مجلّد اوّل. به تصحیح نجف‌قلی حبیبی. تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ــــــــــ (1416ق). شرح توحید الصّدوق. مجلّد دوم. همان.
ــــــــــ (1418ق). شرح توحید الصّدوق. مجلّد سوم. همان.
قزوینی، عبدالنّبی (1404ق). تتمیم أمل الآمل. قم، کتابخانۀ آیتاللّه مرعشی نجفی.
کربن، هانری (1387). تاریخ فلسفۀ اسلامی. ترجمۀ سید جواد طباطبایی. تهران، کویر.
ــــــــــ (1398). چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی (مجلّد چهارم. مکتب اصفهان، مکتب شیخیه). ترجمۀ انشاء اللّه رحمتی. تهران، سوفیا.
ــــــــــ (1384). «یزدان‌شناسی تنزیهی، همچون پادزهری برای نیهیلیسم». ترجمه فریدون بدره‌ای. در مجموعه مقالات هانری کربن. تهران، حقیقت.
کلینی، محمّد بن یعقوب (1407ق). الکافی. به تصحیح علی‌اکبر غفّاری و محمّد آخوندی. تهران،دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمّدباقر بن محمّدتقی (1403ق). بحار الانوار الجامعة لدرر الأخبار الأئمّة الأطهار. به تصحیح جمعی از محقّقان. بیروت،دار إحیاء التراث العربی.
محقّق طوسی، نصیرالدین (1346). شرح مسئلة العلم. به تصحیح عبدالله نورانی. مشهد، دانشگاه مشهد.
میرداماد، سید محمّدباقر (1367). القبسات. به اهتمام مهدی محقّق و همکاران. تهران، دانشگاه تهران.
هدایت‌افزا، محمود (1398). «ایدۀ نفی صفات از ذات یا نیابت در آثار عالمان نامی امامیه». فصلنامۀ تحقیقات کلامی. 7 (26)، 97ـ114.
ــــــــــ (1399). «تحلیل مفهومی عنوان حکیم نومشّائی و تطبیق آن بر رجب‌علی تبریزی». دوفصلنامۀ پژوهش‌های مابعدالطبیعی. 1 (2)، 229ـ256.
ــــــــــ (1400). «خطوط کلّی آثار رجب‌علی تبریزی و گذار به مکتب نومشّائی». فصلنامۀ تاریخ فلسفه. 11 (44)، 17ـ40.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 126 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 109 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب